📰 خبرگزاری مرکز توسعه
در سال‌های اخیر، ناترازی انرژی به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های کشور تبدیل شده است؛ مشکلی که بیشترین ضربه را به بخش صنعت و تولید وارد کرده و تهدیدی جدی برای پایداری اقتصادی کشور محسوب می‌شود. در گفت‌وگویی اختصاصی با دکتر جواد سلیمیان، رئیس مرکز توسعه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر، به بررسی ابعاد بحران ناترازی، سیاست‌های جدید در حوزه برق صنعتی و راهکارهای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی در شهرک‌های صنعتی پرداختیم.
❓خبرگزاری مرکز توسعه: دکتر سلیمیان، چرا ناترازی انرژی به چنین بحرانی در کشور تبدیل شده و چه تأثیری بر صنایع داشته است؟
دکتر سلیمیان: ناترازی انرژی نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های برق، به‌ویژه تولید و انتقال انرژی، بوده است. از طرفی، رشد تقاضا و مصرف در بخش‌های خانگی، تجاری و صنعتی بدون توسعه متوازن ظرفیت تولید، تعادل را از بین برده است. این عدم توازن به‌خصوص در فصول گرم سال باعث می‌شود تا اولویت تأمین برق به مشترکان خانگی اختصاص یابد و همین موضوع صنایع بزرگ، متوسط و کوچک را با قطعی‌های مکرر روبرو کند. امسال متأسفانه این قطعی‌ها از اوایل فروردین آغاز شد، یعنی یک ماه زودتر از سال‌های گذشته، و باعث تعطیلی ۱۵ روزه بسیاری از کارخانه‌ها شد.
❓به‌ویژه برای صنایع کوچک و متوسط چه وضعیتی حاکم است؟
دکتر سلیمیان: وضعیت صنایع کوچک و متوسط به مراتب بحرانی‌تر است، چرا که ظرفیت مانور آنها برای تأمین برق اضطراری محدود است. بر اساس گزارش‌ها، در بسیاری از نواحی صنعتی کشور، به‌صورت هفتگی دو تا سه روز قطعی برق داریم. این شرایط تأثیر مستقیم بر تولید، اشتغال و ثبات اقتصادی کشور دارد.
❓در این شرایط، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌خصوص خورشیدی چه نقشی ایفا می‌کنند؟
دکتر سلیمیان: انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه خورشیدی، تنها راهکار پایدار برای عبور از بحران ناترازی هستند. بر اساس ماده ۱۶ قانون جهش تولید دانش‌بنیان، صنایع با مصرف بالای یک مگاوات موظف‌اند حداقل یک درصد از برق سالانه خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین کنند که این عدد باید طی پنج سال به پنج درصد برسد. این قانون نقطه آغاز خوبی است، اما برای اجرای آن نیاز به زیرساخت‌های حمایتی، نظام تعرفه‌گذاری انگیزشی، و تأمین مالی داریم.
❓در عمل چه اقداماتی برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی در شهرک‌های صنعتی انجام شده است؟
دکتر سلیمیان: وزارت نیرو و سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران گام‌های موثری برداشته‌اند. مثلاً، تفاهم‌نامه‌ای بین این سازمان و گروه مپنا برای ایجاد نیروگاه‌های کوچک مقیاس (DG/CHP) در نواحی صنعتی منعقد شده است. همچنین، بیش از ۸۷۰ شهرک و ناحیه صنعتی کشور دارای ظرفیت قابل‌توجهی برای توسعه انرژی خورشیدی هستند. برخی شهرک‌ها مانند آنچه در خراسان شمالی دیده‌ایم، با شناسایی ۵۰ هکتار زمین برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی وارد فاز اجرایی شده‌اند.
❓هدف‌گذاری برای تأمین انرژی صنایع از خورشید چیست؟
دکتر سلیمیان: برنامه‌ریزی شده است که تا دو سال آینده، ۵۰ درصد برق مصرفی شهرک‌های صنعتی از انرژی خورشیدی تأمین شود. امسال هدف تأمین ۲۵ درصد برق صنایع از این طریق است. همچنین تاکنون بیش از ۲۵۰ مگاوات قرارداد احداث نیروگاه خورشیدی با سرمایه‌گذاران امضا شده و عملیات اجرایی ۳۰۰ مگاوات آن آغاز شده است. این پروژه‌ها گامی بزرگ برای کاهش وابستگی به شبکه سراسری و تضمین پایداری در صنعت است.
❓آیا امکان سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این زمینه فراهم شده است؟
دکتر سلیمیان: بله، تسهیلات متعددی از جمله تخفیف ۳۰ تا ۸۰ درصدی قیمت زمین در شهرک‌های صنعتی برای سرمایه‌گذاران نیروگاه‌های خورشیدی در نظر گرفته شده است. همچنین صنایع می‌توانند برق تولیدی خود را به شبکه تزریق کرده و همان میزان را از شبکه دریافت کنند، بدون آنکه وارد پیچیدگی‌های حقوقی خرید و فروش برق شوند.
❓آیا برنامه‌ای برای تولید انرژی خورشیدی در سطح خانگی نیز وجود دارد؟
دکتر سلیمیان: بله، دولت در حال توسعه نیروگاه‌های پشت‌بامی خانگی نیز هست. در آینده نزدیک، تجهیزات خورشیدی خانگی به میزان ۲ تا ۳ هزار مگاوات وارد کشور می‌شود و سیاست‌گذاری به سمتی می‌رود که مصرف‌کننده خود تولیدکننده هم باشد؛ یعنی مدل «تولید مستقل از دولت» در حال تثبیت است.
❓در پایان، چه چشم‌اندازی برای حل بحران ناترازی انرژی متصور هستید؟
دکتر سلیمیان: اگر همگرایی بین دولت، بخش خصوصی، و جامعه علمی شکل بگیرد، عبور از بحران ناترازی نه‌تنها ممکن، بلکه فرصتی برای تحول بزرگ در ساختار انرژی کشور است. انرژی خورشیدی به‌عنوان فناوری پاک، بومی‌پذیر، کم‌هزینه و سازگار با اقلیم ایران، می‌تواند نقش کلیدی در تأمین برق صنایع، اشتغال‌زایی و تحقق اهداف توسعه پایدار ایفا کند. ما در مرکز توسعه ملی انرژی‌های تجدیدپذیر آماده‌ایم تا این مسیر را با حمایت و مشارکت نهادهای مختلف پیش ببریم.